Σκηνοθέτης

Ορισμός: Ο σκηνοθέτης αναλαμβάνει το ανέβασμα μιας θεατρικής παράστασης, ή τη δημιουργία μιας κινηματογραφικής ταινίας, ή τηλεοπτικής παραγωγής.

Περιγραφή: Ο σκηνοθέτης είναι ο κύριος υπεύθυνος για τον τρόπο προσέγγισης και απόδοσης του έργου, για την επιλογή των ηθοποιών και την ανάθεση των ρόλων, για το ύφος της ερμηνείας που θα ακολουθήσουν. Oφείλει να έχει βαθιά γνώση του σεναρίου ή του θεατρικού έργου πολύ πριν από τις πρόβες, το γύρισμα ή το «ανέβασμα» του έργου.

Συνεργάζεται και με τους υπόλοιπους συντελεστές ενός έργου, όπως με τον διευθυντή παραγωγής για την καλή επιλογή των ηθοποιών που θα ερμηνεύσουν τους διάφορους ρόλους, καθώς και για το τεχνικό προσωπικό. Επίσης, συνεργάζεται με τους σκηνογράφους-ενδυματολόγους για την προετοιμασία των σκηνικών και των κουστουμιών. Συνεργάζεται και με τους ειδικούς τεχνικούς, δηλαδή με τους ηχολήπτες και με τους ηλεκτρολόγους καθώς και με τους μακιγιέρ. Ακόμη, συνεννοείται με τον συνθέτη της μουσικής και με τους χορογράφους εφόσον υπάρχουν χορευτικά μέρη στο έργο. Ιδιαίτερα όμως συνεργάζεται και συζητάει με τους ηθοποιούς, ώστε να αποδώσουν σωστά το πνεύμα του σεναρίου.

Επισκέπτεται διάφορους χώρους και επιλέγει τις τοποθεσίες για τα εξωτερικά γυρίσματα. Διευθύνει τις πρόβες όταν σκηνοθετεί θεατρικό έργο, καθώς και το τεχνικό προσωπικό όταν «γυρίζει» κινηματογραφική ή τηλεοπτική ταινία. Τέλος, συμμετέχει στον οικονομικό προϋπολογισμό και στο χρονικό προγραμματισμό του έργου.

Ο σκηνοθέτης φροντίζει ώστε να υπάρχει φιλική ατμόσφαιρα και ευχάριστο πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των συντελεστών της ταινίας ή του θεατρικού έργου. Η καλή συνεργασία και η ψυχική ηρεμία επιδρούν θετικά στην απόδοση του έργου. Όταν τελειώσει η ταινία, παρακολουθεί μαζί με τον παραγωγό πολλές δοκιμαστικές προβολές και κάνει μικροδιορθώσεις.

Ο σκηνοθέτης είναι λοιπόν αυτός που τελικά «υπογράφει» την παράσταση, την ταινία ή την παραγωγή, τα video clips τραγουδιών και τις διαφημίσεις. Είναι ο βασικός δημιουργός τους. Γι αυτό άλλωστε το «ανέβασμα» κάθε έργου διαφέρει από τα προηγούμενα, αποτελώντας μια ξεχωριστή δημιουργία. Αυτό γίνεται φανερό ιδίως στο θέατρο, όπου τα ίδια έργα ανεβάζονται ξανά και ξανά.

Προϋποθέσεις άσκησης: Για τους σκηνοθέτες δεν απαιτείται άδεια άσκησης επαγγέλματος.

Ιδιαίτερα Προσωπικά Χαρακτηριστικά και Ικανότητες: Πρέπει να διαθέτει ταλέντο, αισθητική άποψη, κινηματογραφική παιδεία που πρέπει οπωσδήποτε να την ανανεώνει και να την εμπλουτίζει. Επίσης, να διαθέτει την ικανότητα να διευθύνει πλήθος ατόμων που μετέχουν στην παραγωγή, να ενημερώνεται συνεχώς για τις δημιουργίες άλλων σκηνοθετών καθώς και για τις αισθητικές τους απόψεις και να είναι συνεργάσιμος.

Σπουδές: Για να γίνει κάποιος σκηνοθέτης μπορεί να εκπαιδευτεί σε τμήματα Θεάτρου και Θεατρικών Σπουδών των πανεπιστημίων ή στο τμήμα Κινηματογράφου.  Επίσης, στην Ελλάδα λειτουργούν ιδιωτικές σχολές κινηματογράφου και θεάτρου με τμήματα σκηνοθεσίας, όπου μπορεί να φοιτήσει κάποιος για να γίνει σκηνοθέτης. Η διάρκεια των σπουδών είναι τρία χρόνια. Οι υποψήφιοι, εισάγονται με ειδικές εξετάσεις που διεξάγει η κάθε σχολή. Πολλές φορές στο χώρο της σκηνοθεσίας διακρίνονται άτομα με ανθρωπιστικές σπουδές.

Βασική προϋπόθεση για την επαγγελματική επάρκεια και κυρίως για την επαγγελματική επιτυχία είναι η ευρεία γενική παιδεία, η καλή εκπαίδευση και η κινηματογραφική παιδεία που θα πρέπει να ανανεώνεται και να εμπλουτίζεται με τη συνεχή ενημέρωση για τις νέες δημιουργίες και τις αισθητικές απόψεις. Τα μαθήματα στα οποία θα πρέπει να εκπαιδευτεί ο σκηνοθέτης, είναι η Σκηνοθεσία, το Μοντάζ, η Ιστορία Τέχνης, η Ιστορία του Κινηματογράφου και της Τηλεόρασης, η Θεωρία Επικοινωνίας, η Ηχοληψία, το Σενάριο, η Παραγωγή, η Δραματολογία, η Μουσική, η Τεχνική Επεξεργασία Κινούμενης Εικόνας, η Κάμερα – Φωτισμός, κ.λπ.

Επίσης, σπουδές παρέχονται σε δημόσια και ιδιωτικά Ι.Ε.Κ.  στην ειδικότητα Σκηνοθέτης Τηλεόρασης.

Τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων Ι.Ε.Κ. της παραπάνω ειδικότητας καθορίζονται με την Υπ. Αποφ. Αρ. ΥΠΠΟ/ΔΙ-ΚΟΜ/84148/1376/1402 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1483, τεύχος Β΄ στις 27-10-2005.

Σύμφωνα με αυτή την Υπ. Απόφαση μπορούν να αποκτήσουν χωρίς εξετάσεις την άδεια Βοηθιού Σκηνοθέτη Τηλεοπτικού Πλατό (floor manager). Μέσα από τη διαδικασία εξετάσεων αποκτούν την άδεια Χειριστή Κονσόλας Μίξης Εικόνας καθώς και την άδεια Σκριπτ. Στη συνέχεια μπορούν να αποκτήσουν την άδεια Βοηθού Σκηνοθέτη εφόσον πραγματοποιήσουν 2 κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους ή 400 ημερομίσθια σε τηλεοπτικές παραγωγές ως Σκριπτ ή Βοηθοί Σκηνοθέτη Τηλεοπτικού Πλατό. Τέλος τους απονέμεται η άδεια του Σκηνοθέτη εφόσον πραγματοποιήσουν 8 κινηματογραφικές ταινίες μεγάλου μήκους ή 1600 ημερομίσθια σε τηλεοπτικές παραγωγές ως Βοηθοί Σκηνοθέτη.

Σπουδαιότητα: Στη δουλειά του ο σκηνοθέτης χρειάζεται να συνδυάζει διοικητικές δεξιότητες, καλλιτεχνική ευαισθησία με ώριμη αισθητική άποψη, ταλέντο, δημιουργική φαντασία, δυναμισμό, έμπνευση και γούστο, παράλληλα με τεχνική δεξιοτεχνία και διοικητικές ικανότητες. Ο σκηνοθέτης χαρακτηρίζεται ακόμα από παρατηρητικότητα, οξεία αντίληψη, ακρίβεια, μεθοδικότητα και ταχύτητα αντιδράσεων. Απαραίτητα προσόντα, είναι η ικανότητα επικοινωνίας ώστε να γίνεται κατανοητός από τους επαγγελματίες που καθοδηγεί και συντονίζει (τεχνικούς και ηθοποιούς), η αντοχή σε κουραστικά και ακανόνιστα ωράρια εργασίας και η διαρκής πνευματική και σωματική εγρήγορση. Τέλος, η επιμονή, η υπομονή, το πνεύμα συνεργασίας και η φιλική διάθεση, θεωρούνται θετικά στοιχεία για το επάγγελμα του και τον διευκολύνουν στην εξέλιξη της εργασίας του. 

Περιβάλλον ενασχόλησης: Ο σκηνοθέτης μπορεί να απασχοληθεί στο θέατρο, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση και στο ραδιόφωνο. Βέβαια, όνειρο των περισσοτέρων σκηνοθετών είναι να μπορέσουν κάποτε να ασχοληθούν συστηματικά και να διακριθούν στον κινηματογράφο ή το θέατρο. Η απασχόληση στην τηλεόραση, που αντιπροσωπεύει σήμερα κατεξοχήν εργασιακό τους χώρο, εξυπηρετεί κυρίως ανάγκες βιοποριστικές. Εκεί, σπάνια έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν σύμφωνα με τις καλλιτεχνικές τους ανησυχίες και την αισθητική τους άποψη. Η κινηματογραφική και κυρίως η τηλεοπτική διαφήμιση που αναπτύχθηκε ραγδαία τα τελευταία χρόνια και ορισμένες νέες μορφές δημιουργίας όπως το video clip, αποτελούν επίσης χώρους όπου μπορεί να σταδιοδρομήσει ο σκηνοθέτης.

Επίσης, ηθοποιοί που προέρχονται από τις κρατικές και ιδιωτικές σχολές, μετά από μεγάλη θεατρική εμπειρία μπορούν να ασχοληθούν και με τη σκηνοθεσία.

Επαγγελματικές συνθήκες: Γενικά, το επάγγελμα του σκηνοθέτη είναι πολύ ενδιαφέρον και δημιουργικό. Οι συνθήκες όμως εργασίας είναι δύσκολες και αρκετά κουραστικές. Εργάζεται με ακανόνιστο ωράριο, ανάλογα με τις ανάγκες της παραγωγής. Όταν έχει γύρισμα (εξωτερικό ή στο στούντιο), βρίσκεται συνέχεια σε κίνηση και υπερένταση, προκειμένου να μπορέσει να συντονίσει όλους τους ειδικούς που απαιτούνται για το γύρισμα της ταινίας, ή το «ανέβασμα» μιας παράστασης.

Επαγγελματικές οργανώσεις: Η Ένωση Ελλήνων Σκηνοθετών (Ε.Ε.Σ.) αποτελεί το συλλογικό φορέα των επαγγελματιών σκηνοθετών.

Γενικά σχόλια: Ο σκηνοθέτης έχει το γενικό πρόσταγμα, καθώς είναι υπεύθυνος για την άρτια οργάνωση και την αρμονική συνύπαρξη έμψυχου και άψυχου υλικού για την επιτυχία των γυρισμάτων μιας ταινίας, ενός σήριαλ, ενός μουσικού φιλμ, κλπ.

Δυναμικός και δραστήριος, αποφασιστικός, με οργανωτικές, διοικητικές και τεχνικές ικανότητες, ευέλικτος, τολμηρός, με ψυχική και σωματική αντοχή, είναι ο επαγγελματίας σκηνοθέτης.
Κάθε παράσταση, ταινία, ή τηλεοπτική παραγωγή φέρει την «προσωπική σφραγίδα» του σκηνοθέτη και είναι αυτή που θα τον βοηθήσει να εξελιχθεί επαγγελματικά στο χώρο.

ΕΚΤΥΠΩΣΗ ΑΡΘΡΟΥ