Περιγραφή Επαγγέλματος:
Ο ορισμός του αστροναύτη ή κοσμοναύτη (κατά τους Ρώσους) διατυπώθηκε κατά στη δεκαετία του 1960 μετά την εκτόξευση στο διάστημα του πρώτου αεροσκάφους με πλήρωμα Αμερικανούς δοκιμαστές πιλότους. Σύμφωνα με τις αμερικανικές προδιαγραφές, ο αστροναύτης είναι ένας αεροπόρος που πετά σε ύψος μεγαλύτερο από 80 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη.
Οι αστροναύτες ανάλογα με την εκπαίδευση, τις γνώσεις και τα καθήκοντα που αναλαμβάνουν σε μια αποστολή ονομάζονται πιλότοι ή επιστήμονες. Οι πιλότοι αστροναύτες είναι είτε πιλότοι είτε διοικητές. Κατά τη διάρκεια της πτήσης, ο διοικητής έχει την ευθύνη για το όχημα, το πλήρωμα, την επιτυχία της αποστολής και την ασφάλεια της πτήσης. Ο πιλότος βοηθά το διοικητή στον έλεγχο και την ενεργοποίηση του οχήματος. Οι πιλότοι είναι αυτοί που κυβερνούν τα διαστημικά λεωφορεία ή τα διαστημόπλοια. Οι ειδικοί αστροναύτες αποστολής συνεργάζονται με το διοικητή και τον πιλότο και έχουν τη γενική ευθύνη για τις διαδικασίες του οχήματος σε περιοχές όπως ο προγραμματισμός της δραστηριότητας των πληρωμάτων, η χρήση αναλώσιμων κ.λ.π.
Εκπαιδεύονται στις λεπτομέρειες των λειτουργικών συστημάτων καθώς και για τα πειράματα που πραγματοποιούνται στις αποστολές τους. Επίσης, εκτελούν και τις εκτός οχήματος δραστηριότητες ή τους διαστημικούς περιπάτους. Συνήθως, στο πλήρωμα των διαστημικών αποστολών υπάρχουν και επιστήμονες σε ειδική αποστολή, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για τη διεξαγωγή και την παρακολούθηση πειραμάτων στο διάστημα.
Η διαστημική αποστολή σχεδιάζεται επί πολλά χρόνια και οι αστροναύτες πραγματοποιούν διαρκώς ασκήσεις ικανότητας επιτυχούς εκτέλεσης της αποστολής και προσομοιώσεις διαστημικών πτήσεων σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούν είναι τα διαστημικά σκάφη και τα διάφορα όργανα και αεροβοηθήματα που βρίσκονται μέσα στο θάλαμο διακυβέρνησης του διαστημόπλοιου, όπως ραντάρ, οθόνες απεικόνισης στοιχείων, συσκευές ασύρματης επικοινωνίας και άλλα. Οι αστροναύτες φορούν ειδικό εξοπλισμό, μάσκες οξυγόνου και ειδικές στολές πτήσης.
Συνθήκες Εργασίας:
Το επάγγελμα είναι πολύ δύσκολο και επικίνδυνο. Η ευθύνη που έχει ο αστροναύτης για να φέρει σε πέρας την αποστολή του με ασφάλεια, είναι πολύ μεγάλη. Για το λόγο αυτό βρίσκεται σε συνεχή ένταση καθώς και σωματική και πνευματική εγρήγορση. Εργάζεται πάντα σε κλειστό χώρο, στο πιλοτήριο του διαστημικού σκάφους, και έχει εκπαιδευτεί και για διαστημικούς περιπάτους.
Το ωράριο εργασίας του δεν είναι συγκεκριμένο. Επίσης οι συνθήκες που επικρατούν (τόσο σε πραγματικές αποστολές όσο και σε προσομοιώσεις), κατά τη διάρκεια της εκτόξευσης, της διαστημικής πτήσης και της προσεδάφισης, όπως η ατμοσφαιρική πίεση, οι αυξομειώσεις ύψους και θερμοκρασίας, οι συνεχείς κλιματικές αλλαγές κ.α. μπορεί να επιβαρύνουν την υγεία του. Είναι ένα επάγγελμα με αίγλη, πολύ καλές αμοιβές και ορισμένες ειδικές παροχές.
Ιδιαίτερα Προσωπικά Χαρακτηριστικά και Ικανότητες:
Ο αστροναύτης πρέπει να διαθέτει θάρρος, ψυχραιμία, ικανότητα να παίρνει πολύ γρήγορα αποφάσεις, εξαιρετική φυσική κατάσταση, αντοχή στην κούραση και άριστο νευρικό σύστημα. Οι σωματικές διαστάσεις και το βάρος του πρέπει να είναι μέσα στα όρια των χώρων διαβίωσης και εργασίας στο διαστημόπλοιο. Η υπευθυνότητα, η πειθαρχία, η συνέπεια, η ετοιμότητα, η ψυχοσυναισθηματική σταθερότητα και η αποφασιστικότητα είναι απαραίτητα προσόντα.
Ακόμη, πρέπει να διαθέτει εξαιρετική αντίληψη του χώρου, του χρόνου και των αποστάσεων και ταχύτατα αντανακλαστικά. Απαιτείται ακόμα δυνατότητα συγκέντρωσης, αυτοκυριαρχία, υπομονή, επιμονή, ευστροφία και διαύγεια πνεύματος. Χρειάζεται να είναι απόλυτα συγκεντρωμένος στον στόχο του, να διαθέτει ενθουσιασμό και φιλοδοξία, και κυρίως να έχει πραγματοποιήσει άρτια και ολοκληρωμένη εκπαίδευση ώστε ν’ανταποκριθεί και να φέρει σε πέρας μια τόσο σημαντική αποστολή.
Σπουδές:
Σχεδόν όλες οι χώρες που διαθέτουν εθνικό πρόγραμμα εξερεύνησης του διαστήματος έχουν τη δική τους υπηρεσία στρατολόγησης και εκπαίδευσης αστροναυτών. Υπάρχει, επίσης, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία στην οποία εντάσσονται όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αστροναύτες εκπαιδεύουν επίσης η NASA, η Ρωσική Υπηρεσία Διαστήματος και πρόσφατα η Κίνα.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος δέχεται κάθε φορά μόνο 15 μέλη για το σώμα αστροναυτών, ενώ συνήθως οι αιτήσεις που λαμβάνει από υποψήφιους αστροναύτες αγγίζουν τις 20 χιλιάδες. Οι απαιτήσεις είναι υψηλές, καθώς ο υποψήφιος, άντρας ή γυναίκα, πρέπει να είναι υπήκοος χώρας-μέλους της ESA (Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία), να είναι 27-37 χρόνων και να έχει ύψος 1,53-1,90 μ.. Χρειάζεται να γνωρίζει αγγλικά, να είναι απόφοιτος πανεπιστημιακής ή ισότιμης σχολής των θετικών επιστημών, ιατρικής ή μηχανολογίας και να έχει τριετή τουλάχιστον προϋπηρεσία.
Ιδιαίτερο προσόν θεωρείται η γνώση χειρισμού αεροσκάφους. Οι σωματικές ικανότητες των υποψηφίων, κρίνονται σε ειδικά τεστ, όπως είναι ο φυγοκεντρωτής, οι θάλαμοι πιέσεως και οι περιστρεφόμενες καρέκλες. Στα απαραίτητα χαρακτηριστικά των υποψήφιων συγκαταλέγονται ο πρακτικός τρόπος συλλογισμού, η καλή μνήμη, η δυνατότητα προσανατολισμού και η θετική αντίδραση σε αντίξοες συνθήκες. Την απόρριψη γνωρίζουν αμέσως όσοι είναι παρορμητικοί, επιθετικοί και μη συνεργάσιμοι.
Η εκπαίδευση των αστροναυτών χωρίζεται σε τρία στάδια. Στο βασικό, που διαρκεί ένα χρόνο, διδάσκονται τις θεμελιώδεις γνώσεις της διαστημικής τεχνολογίας και της ιατρικής, και τους γίνονται γνωστά τα μελλοντικά τους εγχειρήματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξάσκηση ειδικών δραστηριοτήτων, όπως είναι η αυτοκατάδυση. Στο επόμενο στάδιο, διάρκειας επίσης ενός χρόνου, οι εκπαιδευόμενοι έρχονται ένα βήμα πριν από την ανάθεση αποστολής. Μαθαίνουν για τη λειτουργία του διαστημικού σταθμού, για τα ειδικά όργανα, το ωφέλιμο φορτίο και για τα διαστημικά μεταφορικά οχήματα.
Στο εξειδικευμένο στάδιο, διάρκειας ενάμισι έτους, συνεργάζονται με το «επίσημο» πλήρωμα και αποκτούν την τελική γνώση μιας κανονικής αποστολής στο διάστημα. Οι «επιστήμονες ειδικής αποστολής» προσλαμβάνονται απευθείας από την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA). Αν και δε χρειάζεται να πληρούν τις ίδιες φυσικές προδιαγραφές αντοχής με τους πιλότους αστροναύτες, υποβάλλονται κι αυτοί σε αρκετά τεστ.
Επίσης, για να γίνει κάποιος πιλότος στη Δύση είναι υποχρεωμένος να απευθυνθεί στη NASA. Πρέπει να έχει στο ενεργητικό του τουλάχιστον χίλιες ώρες πτήσης ως χειριστής αεροσκάφους τύπου τζετ και να περάσει με επιτυχία τα τεστ φυσικής αντοχής της NASA Class I Space Physical, τον πιο απαιτητικό έλεγχο φυσικών ικανοτήτων, στον οποίο υποβάλλονται οι πιλότοι της πολιτικής και στρατιωτικής αεροπορίας. Καθώς οι Αμερικανοί με τους διεθνείς συνεργάτες τους (Ιάπωνες, Καναδούς και Ρώσους), και η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία σχεδιάζουν να ενεργοποιήσουν από κοινού έναν επανδρωμένο διαστημικό σταθμό στο άμεσο μέλλον, η ανάγκη για καταρτισμένους επαγγελματίες διαστημικής πτήσης θα αυξηθεί.
Για να ανταποκριθεί σε αυτές τις ανάγκες, η NASA δέχεται αιτήσεις για το πρόγραμμα υποψηφίων αστροναυτών σε συνεχή βάση. Οι υποψήφιοι επιλέγονται όπως απαιτείται, κανονικά κάθε δύο έτη, για τις κατηγορίες πιλότων και ειδικών αποστολής, ενώ εξετάζονται για το πρόγραμμα και πολιτικό και στρατιωτικό προσωπικό. Η εκπαίδευση αρχίζει με την επιλογή των υποψηφίων, ενώ για να γίνει κανείς αστροναύτης χρειάζεται να έχει πείρα πιλότου μαχητικών αεροσκαφών καθώς και πτυχίο τουλάχιστον από μια σχολή θετικών επιστημών.
Για τους ειδικούς αποστολής και τους πιλότους υποψηφίους αστροναύτες, απαιτείται πτυχίο στην εφαρμοσμένη μηχανική, τη βιολογική επιστήμη, τη φυσική επιστήμη ή τα μαθηματικά. Μέρος της εκπαίδευσης περιλαμβάνει ακόμη και την εξοικείωση με τις επιταχύνσεις (εκτόξευσης και επανόδου), και με την έλλειψη βαρύτητας, ειδική εξάσκηση για απλές λειτουργίες, όπως καταστροφή των σωματικών αποβλήτων, φαγητό και προετοιμασία για ύπνο. Οι υποψήφιοι που δεν ανταποκρίνονται στις δοκιμασίες αντικαθίστανται αμέσως.
Στη Ρωσία λειτουργεί το Κέντρο Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών «Γιούρι Γκαγκάριν», η περίφημη «Πολιτεία των άστρων», που βρίσκεται έξω από τη Μόσχα. Εκτός από τους Ρώσους, εκπαιδεύονται εκεί και Ευρωπαίοι αλλά και Αμερικανοί κοσμοναύτες. Επίσης παρέχεται και στοιχειώδης εκπαίδευση σε όσους επιθυμούν να περάσουν «μια μέρα σαν κοσμοναύτες» και να παρακολουθήσουν την προετοιμασία των πραγματικών αστροναυτών.
Η Κίνα, που είναι η τρίτη χώρα η οποία έχει εκτοξεύσει επανδρωμένο διαστημόπλοιο, διαθέτει διαστημικό κέντρο στην έρημο Γκόμπι. Για να ξεχωρίσουν οι δικοί της αστροναύτες από τους Ρώσους και τους Αμερικανούς, η Κίνα χρησιμοποιεί τον όρο «ταϊκοναύτες», που προέρχεται από την λέξη «ταϊκόνγκ» που σημαίνει διάστημα. Το Πεκίνο έχει στείλει τουλάχιστον δυο «ταϊκοναύτες» στη Ρωσία για εκπαίδευση.
Στην Ελλάδα δεν προσφέρονται αντίστοιχες σπουδές. Για να γίνει κανείς αστροναύτης μπορεί να κάνει αρχικά σπουδές ως πιλότος σε κάποια σχολή επαγγελματιών χειριστών (της Στρατιωτικής Σχολής Ικάρων, της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, αφού περάσει από ειδικές ιατρικές εξετάσεις, που πιστοποιούν ότι είναι κατάλληλος από σωματική άποψη για το επάγγελμα αυτό και στη συνέχεια να προχωρήσει σε εκπαίδευση ως αστροναύτης στο εξωτερικό. Τέλος, υποχρεωτική είναι η γνώση της αγγλικής γλώσσας και χρήσιμη η γνώση και άλλων ξένων γλωσσών.
Τομείς Απασχόλησης και Προοπτικές Αγοράς Εργασίας:
Ο αστροναύτης μπορεί να απασχοληθεί στη NASA, στην Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, στη Ρωσική Υπηρεσία Διαστήματος και σε διάφορα ερευνητικά ιδρύματα, όπου πραγματοποιεί δοκιμαστικές πτήσεις, μελετά τις συνέπειες της έλλειψης βαρύτητας και μπορεί να εκπαιδεύσει δόκιμους αστροναύτες.
Τα επιτεύγματα των επιστημόνων, των μηχανικών, των τεχνικών και των ειδικών από όλον τον κόσμο που θα χτίσουν και θα ενεργοποιήσουν τον πρώτο επανδρωμένο διαστημικό σταθμό δημιουργεί πολύ καλές προοπτικές για εργασία στα σύνορα του διαστήματος αλλά και για πρωτόγνωρες εμπειρίες ζωής. Οι πιλότοι που χειρίζονται αεροσκάφη μπορούν να εργαστούν σε πολιτικές αεροπορικές εταιρείες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να εργαστεί κανείς σε Αεροπορικές εταιρείες είναι να διαθέτει το ελληνικό πτυχίο Β’ τάξεως της Υ.Π.Α. και να έχει στο ενεργητικό του περίπου 250 ώρες πτήσης.
Επίσης, μπορούν να προσληφθούν από εταιρίες που διαθέτουν επιβατικά ή μεταφορικά αεροσκάφη σε όλο τον κόσμο, από οργανισμούς που διαθέτουν αεροπορικά μέσα για την εκτέλεση των αποστολών τους, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, ενώ μπορούν να απασχοληθούν και ως πιλότοι σε ιδιωτικά αεροσκάφη. Οι πιλότοι πολεμικών αεροσκαφών εργάζονται υποχρεωτικά μετά την αποφοίτησή τους από τη Σχολή Ικάρων στην Πολεμική Αεροπορία, αλλά μπορούν μετά τη συμπλήρωση της υποχρεωτικής θητείας ή τη συνταξιοδότηση να εργαστούν και στην πολιτική αεροπορία ή αεροπλοΐα.
(πηγή: Ο.Α.Ε.Δ.)