Ορισμός: Ο δάσκαλος έχει ως έργο του τη διδασκαλία των μαθημάτων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε μαθητές ηλικίας από έξι ως δώδεκα ετών.
Περιγραφή: Ο δάσκαλος οργανώνει την ύλη που πρέπει να μεταδώσει στα παιδιά σε διδακτικές ενότητες, ώστε να διδαχθεί ομοιόμορφα κατά τη διάρκεια του έτους. Προετοιμάζει τη διδασκαλία του και τα απαραίτητα εποπτικά μέσα, (εικόνες, χάρτες, διαφάνειες, φίλμς). Όταν η φύση του μαθήματος το απαιτεί, όπως η Φυσική Πειραματική και η Χημεία, εκτελεί τα απαραίτητα πειράματα μαζί με τα παιδιά.
Είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση της επίδοσης και της εργασίας των μαθητών του, για τον προγραμματισμό και την προετοιμασία των διδασκαλιών του, καθώς και για τη διόρθωση των γραπτών δοκιμίων και άλλων εργασιών των μαθητών.
Όταν εφημερεύει προσέρχεται στο σχολείο πρώτος, αποχωρεί τελευταίος και παρακολουθεί τους μαθητές στα διαλείμματα. Βοηθά το διευθυντή του σχολείου στη γραφική εργασία. Συμμετέχει στην οργάνωση των σχολικών εορτών και στις διάφορες πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις. Συνοδεύει τους μαθητές σε επισκέψεις και ημερήσιες εκδρομές. Συγκεντρώνει τους γονείς και κηδεμόνες σε περιοδικά διαστήματα για να ανακοινώσει τα αποτελέσματα των επιδόσεων των παιδιών τους και να συζητήσει μαζί τους διάφορα προβλήματα που παρουσιάζονται στη σχολική ζωή. Φροντίζει να ενημερώνεται γύρω από τις νέες κατευθύνσεις των επιστημών της αγωγής και να εφαρμόζει σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας.
Ακόμη, οφείλει να εξασφαλίζει την ενεργό συμμετοχή των μαθητών σε όλη τη διαδικασία της μάθησης, προσπαθεί να παρέχει βοήθεια στους μαθητές σε ατομική βάση. Επισημαίνει προβλήματα και καταστάσεις που εμποδίζουν τη μαθησιακή ικανότητα του παιδιού, όπως οργανικές, ή ψυχικές παθήσεις. Συμβάλλει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και στην καλλιέργεια του χαρακτήρα των μαθητών. Τέλος, φροντίζει ώστε οι μαθητές του να αναπτύσσουν την κρίση τους και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες. Τους βοηθά επίσης να αποκτήσουν αυτογνωσία δημιουργεί ένα κλίμα συνεννόησης και συνεργασίας μαζί τους.
Ιδιαίτερα Προσωπικά Χαρακτηριστικά και Ικανότητες:
Η αγάπη για τα παιδιά αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτόν που θα ακολουθήσει το επάγγελμα του δασκάλου. Πρέπει επίσης να είναι άρτια καταρτισμένος, έχοντας παιδαγωγικές αντιλήψεις που συμβαδίζουν με την εξέλιξη της κοινωνίας στον 21ο αιώνα, όπως και την ικανότητα να μεταδίδει τις γνώσεις του απλά και κατανοητά στους μικρούς μαθητές του.
Επειδή, συνήθως, οι τάξεις είναι πολυάριθμες, είναι αναγκαίο να συνδυάζει τη μάθηση με την πειθαρχία, να εμπνέει σεβασμό αλλά και εκτίμηση προς το πρόσωπό του, να έχει υπομονή, κατανόηση αλλά και φαντασία στις διδακτικές μεθόδους ώστε να «αιχμαλωτίζει» τους μαθητές του.
Πρέπει, επίσης, είναι προσιτός και συνεργάσιμος προκειμένου να αντιμετωπίζει και να βοηθά στην επίλυση προβλημάτων και στην κάλυψη ιδιαίτερων αναγκών των μαθητών του που είναι μικρής ηλικίας.
Σπουδές:
Για να γίνει κάποιος δάσκαλος πρέπει να σπουδάσει στα Παιδαγωγικά τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης των Α.Ε.Ι. Διασύνδεση με το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα.
Σπουδαιότητα: Ο δάσκαλος χρειάζεται να διαθέτει υπομονή, κατανόηση, φαντασία και ευσυνειδησία. Επίσης είναι απαραίτητο να αγαπά και να κατανοεί τα παιδιά, με τα ιδιαίτερα προβλήματα και τις ανάγκες τους. Ο δάσκαλος πρέπει να διαθέτει ευρύτερη παιδεία και πολλαπλά ενδιαφέροντα, διοικητικές ικανότητες, ικανότητα επικοινωνίας, ικανότητα να μεταδίδει τις γνώσεις του στους μαθητές και να προκαλεί το σεβασμό, αλλά και την αγάπη στο πρόσωπό του.
Οφείλει, ακόμη, να είναι προσιτός και συνεργάσιμος με τους γονείς, να συζητά μαζί τους τα προβλήματα των παιδιών τους και να εξασφαλίζει τη δική τους συμβολή στην αντιμετώπισή τους. Τέλος, χρειάζεται να συνεργάζεται με τους συναδέλφους του εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στην ίδια σχολική μονάδα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν συλλογικά τα θέματα που προκύπτουν γύρω από τη λειτουργία του σχολείου.
Η γνώση ξένων γλωσσών καθώς και η πρόσβαση του σύγχρονου δασκάλου στα νέα τεχνολογικά μέσα θεωρείται σημαντικό εφόδιο για την επαγγελματική του εξέλιξη.
Περιβάλλον ενασχόλησης: Ο δάσκαλος απασχολείται στη δημόσια και ιδιωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση και σε πολλών ειδών εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές δραστηριότητες, όπως στην παιδαγωγική έρευνα. Ως ελεύθερος επαγγελματίας μπορεί να ιδρύσει δικό του ιδιωτικό εκπαιδευτήριο ή να ασχοληθεί με ιδιαίτερα μαθήματα.
Επαγγελματικές συνθήκες: Ο δάσκαλος εργάζεται καθημερινά σύμφωνα με το πρόγραμμα του σχολείου, αλλά οι επαγγελματικές του υποχρεώσεις δεν τελειώνουν με το σχολικό ωράριο. Περιλαμβάνουν την αναγκαία προετοιμασία του για τη διδασκαλία, τον έλεγχο και την αξιολόγηση των μαθητικών εργασιών, καθώς και την προετοιμασία και συμμετοχή του στις διάφορες σχολικές εκδηλώσεις.
Στην περίπτωση που εργάζεται σε μικρά χωριά στην επαρχία, μπορεί να χρειαστεί να διδάσκει σε περισσότερες από μία ή και στις έξι τάξεις κάθε ημέρα (βλ. μονοθέσια-διθέσια, κτλ δημοτικά σχολεία).
Όταν στις σχολικές τάξεις ο αριθμός μαθητών είναι αυξημένος, το έργο του δασκάλου περιπλέκεται και δεν έχει πάντα τη δυνατότητα να επικοινωνεί σε ατομική βάση με τους μαθητές του για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματά τους. Μερικές φορές το έργο του δυσκολεύεται επίσης από ανεπαρκείς ή κακές κτιριακές εγκαταστάσεις ή συνθήκες.
Το ωράριο εργασίας στα δημόσια δημοτικά σχολεία των μεγάλων πόλεων μπορεί να είναι εναλλασσόμενο, άλλοτε πρωί και άλλοτε απόγευμα, ανάλογα με τις συνθήκες του κτιρίου όπου λειτουργεί το σχολείο. Ο δάσκαλος παρακολουθεί την όλη λειτουργία του δημοτικού σχολείου και οι σχολικές αργίες και διακοπές θεωρούνται προνόμιο του κλάδου.
Επαγγελματικές οργανώσεις: Ο Συλλογικός Φορέας που τους εκπροσωπεί είναι η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας (Δ.Ο.Ε.) και οι τοπικοί Σύλλογοι.
Γενικά σχόλια: Ο δάσκαλος είναι ο καθοδηγητής του παιδιού στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Με την προσωπικότητά του, το παράδειγμα και τις γνώσεις του συμβάλλει στην καλλιέργεια του παιδιού, την εξέλιξή του και την πρόοδο του μέσα στη κοινωνία.
Το σχολικό περιβάλλον μέσα στο οποίο συνήθως απασχολούνται οι δάσκαλοι καθορίζει το είδος, το ωράριο και τις συνθήκες της εργασίας τους. Το έργο του δασκάλου συνήθως δεν τελειώνει με τη λήξη του διδακτικού του ωραρίου.
Ο δάσκαλος συχνά χρειάζεται να αφιερώνει επιπλέον χρόνο για να παρακολουθήσει τις επιστημονικές εξελίξεις στο χώρο της διδακτικής και της παιδαγωγικής.