Περιγραφή Επαγγέλματος:
Αντικείμενο της εργασίας του είναι η προσφορά υπηρεσιών σε εξαρτημένα άτομα και στις οικογένειές τους. Πιο συγκεκριμένα, ειδικός αυτός ανάλογα με το φορέα και τη θέση απασχόλησής του, ασχολείται με τη μελέτη της εξάρτησης και το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση προγραμμάτων πρόληψης της χρήσης παράνομων (ναρκωτικά) ή νόμιμων ουσιών (οινοπνευματώδη, καπνός, ψυχοτρόπα φάρμακα).
Η πρόληψη στοχεύει στην ανάπτυξη των απαραίτητων γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν την αντίσταση στην προσφορά, ενώ παράλληλα επιχειρείται η δημιουργία μέσα στο περιβάλλον (οικογένεια, κοινότητα) του κατάλληλου κλίματος που θα του δώσει υποστήριξη.
Η φιλοσοφία στην οποία στηρίζονται τα προληπτικά αυτά προγράμματα ακολουθεί την ψυχοκοινωνική και κοινωνικοπολιτιστική προσέγγιση που δεν απομονώνει τη συμπεριφορά της ουσιοεξάρτησης, αλλά αντίθετα την τοποθετεί σ ένα γενικότερο πλαίσιο συμπεριφοράς, που συνδέεται με τις αξίες και τη στάση απέναντι στη ζωή.
Επίσης, στα πλαίσια της δευτερογενούς πρόληψης, ο ειδικός παρεμβαίνει με συντονισμένες προσπάθειες για την υποστήριξη ατόμων που βρίσκονται ένα στάδιο πριν από τη διαμόρφωση συμπεριφορών υψηλού κινδύνου σε σχέση με τις ουσίες και επιχειρεί να ανακόψει την πορεία προς την εξάρτηση, στοχεύοντας στη μετατροπή του αρνητικού, συνήθως, κινήτρου, σε θετικό κίνητρο για προσωπική αλλαγή.
Ακόμη, ανάλογα με το θεωρητικό του υπόβαθρο, είναι σε θέση να παρέχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη με ή χωρίς φάρμακα. Η θεραπεία υποκατάστασης είναι μια μορφή θεραπείας που απευθύνεται σε άτομα εξαρτημένα από οπιούχα (ηρωίνη) και εφαρμόζεται με τη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών, όπως η μεθαδόνη και η βουπρενορφίνη.
Μέλημα του ειδικού μέσω της εφαρμογής προγράμματος υποκατάστασης ή «στεγνού» θεραπευτικού προγράμματος είναι η μείωση της χρήσης ναρκωτικών καθώς και των συναφών με τη χρήση προβλημάτων κοινωνικών και υγείας καθώς και η διασφάλιση της δημόσιας υγείας από τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών.
Κύρια επιδίωξή του αποτελεί, επίσης, η σταθεροποίηση του ατόμου σε έναν κανονικό τρόπο ζωής που θα συνοδεύεται από βελτίωση των οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων, καθώς και από ενδιαφέρον για εκπαίδευση / κατάρτιση, για εργασία και για επαγγελματική αποκατάσταση, στα πλαίσια της κοινωνικής του επανένταξης.
Συνθήκες Εργασίας:
Εργάζεται σε δομές πρόληψης, καταστολής και θεραπείας εξαρτημένων ατόμων, όπου οι συνθήκες θεωρούνται καλές, αλλά ιδιαίτερα δύσκολες, καθώς υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες που πρέπει να ακολουθούνται από όλο το προσωπικό των φορέων.
Διατηρεί δικό του γραφείο, όπου δέχεται τους πελάτες του, επισκέπτεται χώρους όπου γίνονται ομαδικές εμψυχωτικές δραστηριότητες, και λαμβάνει μέρος σε συνέδρια, ημερίδες και βιωματικά σεμινάρια για επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Το ωράριό του συνήθως είναι συγκεκριμένο, αλλά συχνά δεν τηρείται λόγω συμμετοχής του σε προγράμματα ευαισθητοποίησης και πρόληψης για μαθητές, γονείς κ.λπ. Οι αποδοχές του ποικίλλουν ανάλογα με το φορέα και το είδος της απασχόλησής του.
Ιδιαίτερα Προσωπικά Χαρακτηριστικά και Ικανότητες:
Απαιτείται αγάπη και σεβασμός για τον άνθρωπο, επαγγελματική ευσυνειδησία και διάθεση προσφοράς. Επίσης, ο ειδικός πρόληψης και θεραπείας εξαρτημένων ατόμων πρέπει να διακρίνεται από ενδιαφέρον για την έρευνα, υψηλό αίσθημα ευθύνης, συνέπεια και ήθος.
Οφείλει να εμπνέει εμπιστοσύνη, και να είναι διακριτικός και εχέμυθος. Ακόμη, χρειάζονται επικοινωνιακές δεξιότητες, ψυχραιμία και αυξημένη παρατηρητικότητα.
Τέλος, η τήρηση του κώδικα δεοντολογίας και η συνεχής ενημέρωση για τις εξελίξεις στον τομέα του θεωρούνται απαραίτητες προϋποθέσεις για την άσκηση του επαγγέλματος.
Σπουδές:
Οι ειδικοί πρόληψης και θεραπείας εξαρτημένων ατόμων προέρχονται συνήθως από το χώρο της ψυχικής υγείας και των κοινωνικών επιστήμων. Για την άσκηση του συγκεκριμένου επαγγέλματος απαιτείται μεταπτυχιακή εξειδίκευση.
Βασικές σπουδές παρέχονται στα τμήματα Ψυχολογίας των Α.Ε.Ι. Διασύνδεση με το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα.
Σε μεταπτυχιακό επίπεδο μέσα από σχετικά Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, όπως για παράδειγμα αυτό του τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. στο γνωστικό αντικείμενο της Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων.
Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων έχει στόχο την εκπαίδευση στελεχών για την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, με έμφαση στην εξάρτηση από φαρμακευτικές ουσίες. Η παρεχόμενη εκπαίδευση, λοιπόν, στοχεύει στη δημιουργία λειτουργών ικανών να αναλάβουν το ρόλο του εμψυχωτή σε ομαδικό / κοινοτικό επίπεδο.
Επίσης, βασικές σπουδές παρέχονται στα τμήματα Ιατρικής των Α.Ε.Ι. Διασύνδεση με το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα.
Να σημειωθεί ότι, από τις πλέον σημαντικές δραστηριότητες της Ψυχιατρικής Κλινικής του Αιγινήτειου Νοσοκομείου (Πανεπιστήμιο Αθηνών) είναι η εκπαιδευτική δραστηριότητα, που επεκτείνεται σε όλο το φάσμα των λειτουργών Ψυχικής Υγείας, προσφέροντας ένα σύγχρονο και ολοκληρωμένο πρόγραμμα θεωρητικής και πρακτικής κατάρτισης που επιτελείται σε προπτυχιακό, σε μεταπτυχιακό και σε επίπεδο συνεχιζόμενης εκπαίδευσης.
Ακόμη, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων λειτουργεί Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Κοινωνική Ψυχιατρική – Παιδοψυχιατρική, όπου εξετάζονται διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις για τον εθισμό και την τοξικοεξάρτηση.
Βασικές σπουδές παρέχονται επίσης στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας των Α.Ε.Ι. Διασύνδεση με το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα.
Τέλος, εκπαίδευση των Στελεχών Πρόληψης και Θεραπείας προσφέρεται από τους ίδιους τους φορείς ή τους οργανισμούς που υλοποιούν σχετικά προγράμματα, όπως το Κέντρο Εκπαίδευσης για την Πρόληψη της Χρήσης Ναρκωτικών και την Προαγωγή της Υγείας που ιδρύθηκε από τον ΟΚΑΝΑ (Οργανισμό κατά των Ναρκωτικών) σε συνεργασία με το ΕΠΙΨΥ, και στηρίζεται στη συστηματική συνεργασία με εξωτερικούς εκπαιδευτικούς φορείς (ΚΕΘΕΑ, ΕΚΔΨΠ).
Το Κέντρο Εκπαίδευσης για την Πρόληψη της Χρήσης Ναρκωτικών και την Προαγωγή της Υγείας έχει τους εξής στόχους: την τρίμηνη βασική εκπαίδευση στελεχών πρόληψης, την παραγωγή ενημερωτικού και εκπαιδευτικού υλικού το οποίο είναι στη διάθεση των στελεχών που υλοποιούν προγράμματα πρόληψης σε τοπικό επίπεδο και την εκπαίδευση των στελεχών σε εξειδικευμένα αντικείμενα, όπως υλοποίηση προγράμματος πρόληψης στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε ομάδες εφήβων και σε ομάδες γονέων με το αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό.
Επιπλέον, το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων έχει αναλάβει την εκπαίδευση των στελεχών των Κέντρων Πρόληψης και Θεραπείας καθώς και την υποστήριξή τους στην υλοποίηση προγράμματος πρόληψης στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και στη δικτύωση των υπηρεσιών αντιμετώπισης της τοξικοεξάρτησης. Συνδυάζοντας την επιστημονική γνώση με πλούσια κλινική πείρα, το ΚΕΘΕΑ παρέχει πιστοποιημένα εκπαιδευτικά προγράμματα, σε συνεργασία με ομοειδείς οργανισμούς και πανεπιστήμια της Ελλάδας, της Ευρώπης και των ΗΠΑ, που απευθύνονται σε επαγγελματίες που εργάζονται σε αναγνωρισμένους φορείς στο χώρο της τοξικοεξάρτησης, ανεξάρτητα από το μοντέλο θεραπείας ή πρόληψης που ακολουθούν, καλύπτοντας ανάγκες επιμόρφωσης και διά βίου εκπαίδευσης.
Ταυτόχρονα, το Ελληνικό Κέντρο Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής και Περίθαλψης ασχολείται με την εκπαίδευση των στελεχών και την υποστήριξη των δράσεών τους για παρεμβάσεις σε: Ένοπλες Δυνάμεις, Ειδικούς και Μετακινούμενους Πληθυσμούς και Επαγγελματίες Υγείας.
Παράλληλα το επιστημονικό προσωπικό του Τμήματος Πρόληψης του ΟΚΑΝΑ συμμετέχει σε εκπαιδευτικά προγράμματα με αντικείμενο την πρόληψη που διοργανώνονται σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η συμμετοχή στα προγράμματα αυτά έχει ως αποτέλεσμα την ανταλλαγή εμπειριών, τη διεύρυνση των γνώσεων και δεξιοτήτων των στελεχών του και την ενημέρωσή τους για τις νέες τάσεις και στρατηγικές πρόληψης που εφαρμόζονται ανά τον κόσμο.
Τομείς Απασχόλησης:
Μπορεί να απασχοληθεί τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, σε δομές ψυχικής υγείας, θεραπευτικές κοινότητες, ψυχιατρικά νοσοκομεία, μη κυβερνητικούς οργανισμούς, κλινικές, θεραπευτήρια ψυχικών παθήσεων, Ιδρύματα Κοινωνικής Πρόνοιας, συμβουλευτικές μονάδες εφήβων, κέντρα ημέρας, μονάδες άμεσης βοήθειας, κινητές μονάδες ενημέρωσης και τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας, κέντρα πολλαπλής παρέμβασης, εναλλακτικά – μεταβατικά σχολεία, σταθμούς φροντίδας εξαρτημένων ατόμων, κέντρα οικογενειακής υποστήριξης κ.ά., ή ως ελεύθερος επαγγελματίας με δικό του ιατρείο.
Επίσης, μπορεί να εργαστεί σε προγράμματα υποστήριξης κρατουμένων χρηστών με συγκεκριμένες παρεμβάσεις στη φυλακή ή σε ευρωπαϊκά προγράμματα Αγωγής Υγείας σε σχολεία με στόχο την πρόληψη της τοξικοεξάρτησης, σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης, την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες.
Ακόμη, μπορεί να απασχοληθεί στον τομέα της έρευνας, μελετώντας για παράδειγμα, την αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος ή μιας υπηρεσίας πρόληψης και θεραπείας της ουσιοεξάρτησης.
Τέλος, μπορεί να ασχοληθεί με το σχεδιασμό και την υλοποίηση εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων που αφορούν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας γενικής και τεχνικής εκπαίδευσης ή τη διοργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων για επαγγελματίες ψυχικής υγείας που εργάζονται σε αναγνωρισμένα κέντρα πρόληψης και λειτουργούς κοινωνικών υπηρεσιών σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας.
(πηγή: Ο.Α.Ε.Δ.)