Ορισμός: Ο συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης αναλαμβάνει τη συντήρηση ή και αποκατάσταση αρχαιολογικών ευρημάτων, μνημείων, εικόνων και άλλων έργων τέχνης.
Περιγραφή: Ο συντηρητής ασχολείται με αντικείμενα ή μνημεία που έχουν αρχαιολογική, ιστορική και καλλιτεχνική αξία, προσπαθώντας να τα επαναφέρει στην αρχική τους κατάσταση ή να επιβραδύνει τη φυσική τους φθορά. Συγκεκριμένα, εξετάζει προσεκτικά τη σύσταση των υλικών και τον τρόπο κατασκευής των μνημείων ή αντικειμένων που αναλαμβάνει να συντηρήσει. Στη συνέχεια, διερευνά την έκταση της φθοράς και τα αίτια που την προκάλεσαν και αποφασίζει για τις τεχνικές-μεθόδους που θα χρησιμοποιήσει για τη συντήρηση και την αποκατάστασή τους. Τέλος, με τη βοήθεια εργαλείων ή/και τη χρήση χημικών υλικών, προχωρά στον καθαρισμό των επιφανειών, στην καταπολέμηση της οξείδωσης, στην ενίσχυση των φθαρμένων τμημάτων, στην ανάδειξη των χρωμάτων.
Δίνει συμβουλές για τη συντήρηση των αντικειμένων και τις συνθήκες που πρέπει να επικρατούν στους χώρους όπου φυλάσσονται ή εκτίθενται (μουσεία, αίθουσες τέχνης, ανοιχτοί χώροι, ιδιωτικές συλλογές).
Απαραίτητος για την άσκηση του επαγγέλματος θεωρείται ο ειδικός υλικοτεχνικός εξοπλισμός (στερεομικροσκόπιο, χημικά, πάγκοι εργασίας και άλλα). Ο συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης εκτός από τα παραπάνω, χρησιμοποιεί μικροσκόπιο, μεγεθυντικούς φακούς, βουρτσάκια, σφουγγάρια και διάφορα εργαλεία χειρός. Επίσης, χειρίζεται υλικά όπως χρώματα και διαλυτικά χρωμάτων, κολλητικές ουσίες και υλικά παρόμοια με αυτά του έργου τέχνης που συντηρεί.
Ο συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης μπορεί να ειδικευτεί είτε στη συντήρηση έργων που είναι φτιαγμένα από κάποιο συγκεκριμένο υλικό (γυαλί, πέτρα, ξύλο, υφάσματα, κεραμικά), είτε σε ένα είδος έργων τέχνης (συντήρηση γλυπτών, αγαλμάτων, εικόνων, πινάκων).
Προϋποθέσεις άσκησης: Για την άσκηση του επαγγέλματος στο δημόσιο τομέα απαιτείται πτυχίο, ενώ για ανάληψη εργολαβιών είναι απαραίτητη η άδεια άσκησης επαγγέλματος.
Ιδιαίτερα Προσωπικά Χαρακτηριστικά και Ικανότητες: Η ακρίβεια και η επιδεξιότητα στις κινήσεις των δαχτύλων, η καλή όραση, η υπομονή και επιμονή είναι απαραίτητα προσόντα για να ασκήσει κάποιος αυτό το επάγγελμα. Θα πρέπει επίσης να διαθέτει καλή σωματική υγεία, αντίληψη των μορφών, του χώρου και των χρωμάτων και οπωσδήποτε καλλιτεχνική ευαισθησία.
Σπουδές: Σπουδές μπορούν να γίνουν στο τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.
Σπουδαιότητα: Η εργασία ενός επαγγελματία συντηρητή αρχαιοτήτων και έργων τέχνης απαιτεί υπομονή και επιμονή, καλή ιστορική γνώση, κλίση στο σχέδιο, προσοχή, ικανότητα για λεπτές χειρωνακτικές εργασίες, ταχύτητα και ακρίβεια αντίληψης, φαντασία, και δημιουργικότητα. Ακόμη, ο συντηρητής χρειάζεται να διαθέτει ικανότητα αντίληψης χώρου, επιδεξιότητα, καθώς και κριτική σκέψη, καλλιτεχνική ευαισθησία και παιδεία, εικαστική αντίληψη και αγάπη για την τέχνη. Επίσης, είναι καλό να ενδιαφέρεται και να παρακολουθεί τις εξελίξεις στις τεχνικές συντήρησης.
Το επάγγελμα του συντηρητή αρχαιοτήτων και έργων τέχνης είναι σύνθετο, απαιτεί υπευθυνότητα και συγχρόνως ιδιαίτερα λεπτή, χειρωνακτική και συχνά κουραστική εργασία. Στη δουλειά αυτή θεωρούνται αναπόφευκτες οι μετακινήσεις στους χώρους όπου υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα και έργα τέχνης. Η εργασία του συντηρητή μπορεί να είναι ατομική ή και ομαδική.
Περιβάλλον ενασχόλησης: Ο συντηρητής εργάζεται ως μισθωτός σε υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, σε πινακοθήκες, σε μουσεία, σε εργαστήρια συντήρησης έργων τέχνης, σε αρχαιολογικούς χώρους, σε αρχαιολογικές εφορείες, σε μεγάλες ιδιωτικές συλλογές ή ως ελεύθερος επαγγελματίας στο δικό του εργαστήριο.
Επαγγελματικές συνθήκες: Ο συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης συνήθως εργάζεται σε περιβάλλον εργαστηρίου, που είναι καθαρό, καλά φωτισμένο και αεριζόμενο. Αρκετές φορές όμως, εκτίθεται σε αναθυμιάσεις από τα χημικά υλικά που χρησιμοποιεί για τον καθαρισμό των έργων. Όταν εργάζεται επί τόπου στους χώρους των ευρημάτων, μπορεί να αντιμετωπίζει κίνδυνο ατυχήματος από πτώση χωμάτων, σαθρών τοίχων και άλλων υλικών. Το ωράριο απασχόλησης συχνά καθορίζεται από τον όγκο του έργου που έχει αναλάβει και την πίεση του χρόνου παράδοσης.
Επαγγελματικές οργανώσεις: Ο επαγγελματίας συντηρητής εγγράφεται στο Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο.
Γενικά σχόλια: Ο συντηρητής αρχαιοτήτων και έργων τέχνης χρειάζεται να διαθέτει την απαραίτητη θεωρητική και τεχνική κατάρτιση, παράλληλα με καλλιτεχνική ευαισθησία.
Εργάζεται με προσοχή κι υπομονή, προστατεύοντας και συντηρώντας με υπευθυνότητα, επιμέλεια και φροντίδα τα έργα τέχνης και τα αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς.