Ορισμός: Ο πλοίαρχος είναι ο κυβερνήτης των εμπορικών ή ακτοπλοϊκών σκαφών και ταυτόχρονα ο αντιπρόσωπος του πλοιοκτήτη στο πλοίο. Είναι ο κύριος υπεύθυνος για την ασφάλεια του πλοίου, του πληρώματος, του φορτίου και των επιβατών.
Περιγραφή: Ειδικότερα, ο πλοίαρχος χαράζει την πορεία του πλοίου και παρακολουθεί την ταχύτητά του με τη βοήθεια ειδικών ηλεκτρονικών μηχανημάτων ναυσιπλοίας και χαρτών και κάνει τους απαραίτητους ελιγμούς για την ομαλή προσέγγιση ή την απομάκρυνση του πλοίου από την προβλήτα του λιμανιού. Επιπλέον, έχει τη γενική ευθύνη για τον ανεφοδιασμό του πλοίου, κρατάει το ημερολόγιο του πλοίου και κάνει τον αναγκαίο προγραμματισμό.
Κατευθύνει και οργανώνει την εργασία όλων των μελών του πληρώματος παρακολουθώντας ταυτόχρονα τη σωστή εκτέλεση των καθηκόντων τους. Έχει ευθύνη για την παροχή ιατρικής βοήθειας σε μέλη του πληρώματος ή σε επιβάτες σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Όταν εργάζεται σε εμπορικό πλοίο, προετοιμάζει το σχέδιο φόρτωσης και εκφόρτωσης του πλοίου, επιβλέπει τις αντίστοιχες διαδικασίες και φροντίζει για την ασφάλεια των εμπορευμάτων. Παράλληλα, κάνει τις απαραίτητες συνεννοήσεις με τις λιμενικές αρχές και τους φορτωτές, καθώς και τις διαπραγματεύσεις με τους παραλήπτες του φορτίου που μεταφέρει.
Στη διάρκεια του ταξιδιού έχει απόλυτη εξουσία όσον αφορά στη διοίκηση αλλά και σε νομικά θέματα. Για παράδειγμα, μπορεί να διατάξει ακόμα και την κράτηση επιβατών που παραβαίνουν το νόμο, να αποφασίσει την απόρριψη εμπορευμάτων ή την εγκατάλειψη του πλοίου σε περίπτωση κινδύνου για τη ζωή του πληρώματος ή των επιβατών.
Είναι υπεύθυνος για την πληρωμή των μισθών του πληρώματος, καθώς και για τη σύνταξη αναφορών και εκθέσεων που απαιτούνται από τις αρχές ή τη ναυτιλιακή επιχείρηση. Για τη διεκπεραίωση πολλών από αυτά τα καθήκοντά του συνεργάζεται με τους άλλους αξιωματικούς του πλοίου.
Γενικά, ο πλοίαρχος είναι υπεύθυνος για τη χάραξη της πορείας του πλοίου και τους ελιγμούς προσέγγισης στα λιμάνια. Έχει ευθύνη για την επιλογή και το συντονισμό των αρμοδιοτήτων του πληρώματος, την τήρηση της τάξης, τον έλεγχο καταλληλότητας και την καλή λειτουργία και ασφάλεια του πλοίου.
Ιδιαίτερα Προσωπικά Χαρακτηριστικά και Ικανότητες:
Απαραίτητη προϋπόθεση για να ακολουθήσει κάποιος αυτό το επάγγελμα είναι η αγάπη για τη θάλασσα και τα ταξίδια. Από κει και πέρα πρέπει να διαθέτει υπευθυνότητα, αποφαστικότητα, τόλμη, διοικητικές ικανότητες και γνώσεις γύρω από τα θέματα που αφορούν τη σωστή διακυβέρνηση ενός πλοίου. Επίσης, πρέπει να διαθέτει καλή όραση και ακοή, καλή σωματική υγεία και αντοχή.
Σπουδές:
Σπουδές προσφέρονται στα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑ.Λ.) στην ειδικότητα Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού του τομέα Ναυτιλιακών Επαγγελμάτων.
Σπουδές σε ανώτερο επίπεδο προσφέρουν οι Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού.
Η ιεραρχική εξέλιξη του πλοιάρχου Εμπορικού Ναυτικού είναι Γ’ πλοίαρχος, Β’ πλοίαρχος και Α’ πλοίαρχος. Το δίπλωμα του πλοιάρχου (Β’) και πλοιάρχου (Α’) μπορεί να ληφθεί εφόσον φοιτήσουν και επιμορφωθούν με περιόδους στο ΚΕΣΕΝ (Κέντρο Επιμόρφωσης Στελεχών Εμπορικού Ναυτικού), εποπτείας υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και έχουν την απαιτούμενη θαλάσσια υπηρεσία.
Σπουδαιότητα: Το επάγγελμα του πλοιάρχου απαιτεί υπευθυνότητα, αποφασιστικότητα και κριτική σκέψη. Ο πλοίαρχος πρέπει να είναι τολμηρός, εύστροφος, ανεξάρτητος, να έχει συναισθηματική ωριμότητα και καλή υγεία. Πολύ σημαντικό, εξάλλου, είναι να έχει διοικητικές και οργανωτικές δεξιότητες, αφού είναι απαραίτητο να χειρίζεται πολλά θέματα ταυτόχρονα και να διοικεί ικανοποιητικά το σύνολο του πληρώματος, το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, συνήθως είναι ανομοιογενές, κάτω από τις δύσκολες συνθήκες απομόνωσης που επιβάλλει το θαλάσσιο ταξίδι. Ακόμη, οφείλει να είναι δίκαιος και αμερόληπτος, να διαθέτει ευαισθησία και ενδιαφέρον για τα μέλη του πληρώματος και τις συνθήκες διαβίωσής τους στο πλοίο και να εμπνέει σεβασμό.
Το επάγγελμα επιλέγουν, κυρίως, άνθρωποι αυτάρκεις, που αγαπούν τη θάλασσα, τα ταξίδια και αψηφούν τους κινδύνους.
Σήμερα, τα πλοία είναι αυτοματοποιημένα και για το λόγο αυτό για την ενασχόληση με το επάγγελμα απαιτούνται γνώσεις χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών και άλλων πολύ εξειδικευμένων ηλεκτρονικών μηχανημάτων. Επίσης, απαραίτητη θεωρείται η γνώση ξένων γλωσσών.
Περιβάλλον ενασχόλησης: Οι πλοίαρχοι απασχολούνται σε ναυτιλιακές εταιρίες. Μετά από αρκετά χρόνια θαλάσσιας υπηρεσίας μπορούν να αναλάβουν διάφορες θέσεις στα ναυτιλιακά γραφεία και έτσι να σταματήσουν να ταξιδεύουν.
Αρκετοί πλοίαρχοι εργάζονται ως καπετάνιοι σκαφών αναψυχής ή δημιουργούν εταιρίες ενοικιάσεως τέτοιων σκαφών.
Επαγγελματικές συνθήκες: Ο πλοίαρχος είναι υπεύθυνος για ό,τι συμβαίνει στο πλοίο που κυβερνά, πράγμα που συνεπάγεται αυξημένες ευθύνες. Εξάλλου, και οι συνθήκες εργασίας του πλοιάρχου είναι ιδιαίτερες. Από τη φύση του το επάγγελμα απαιτεί παραμονή για μεγάλα χρονικά διαστήματα μακριά από το σπίτι και τα συγγενικά πρόσωπα.
Επίσης, η σύσταση του πληρώματος ενός πλοίου είναι πολλές φορές ανομοιογενής, αφού αποτελείται από άτομα διαφόρων εθνικοτήτων, τα οποία δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, έχουν διαφορετικές συνήθειες και αξίες, με αποτέλεσμα την πιθανότητα δημιουργίας προβλημάτων στην καθημερινή συμβίωση, γεγονός που ο πλοίαρχος καλείται να αντιμετωπίσει και να διευθετήσει. Ακόμα, στη διάρκεια του ταξιδιού οι κίνδυνοι και οι δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις κακοκαιρίας, είναι πολλοί. Τέλος, σε έκτακτες περιστάσεις, ο πλοίαρχος μπορεί να χρειαστεί να εργάζεται για πολλές ημέρες χωρίς διακοπή.
Στα σύγχρονα πλοία οι συνθήκες διαβίωσης είναι ιδιαίτερα καλές. Ειδικότερα οι αξιωματικοί έχουν τις δικές τους καμπίνες, οι οποίες είναι πλήρως εξοπλισμένες, ενώ οι κοινόχρηστοι χώροι διαθέτουν τηλεόραση, video, αίθουσα ψυχαγωγίας κ.λπ.
Γενικά σχόλια: Ο πλοίαρχος χρειάζεται να διαθέτει συνέπεια, υπευθυνότητα, αίσθημα δικαιοσύνης και να αποπνέει κύρος, εμπιστοσύνη και σεβασμό τόσο στο πλήρωμα, όσο και στους επιβάτες.
Ο πλοίαρχος είναι απαραίτητο να διαθέτει ηγετικές δεξιότητες, προκειμένου να επιτυγχάνει τη διευθέτηση των όποιων προβλημάτων δημιουργούνται και τη διευκόλυνση της συνεργασίας των μελών του πληρώματος.